فرات یکی از چهار رود بهشتی است که نام آن سه بار در قرآن آمده و در شعر و ادبیات شیعی قداستی ویژه دارد؛ به طوری که امروزه صدها مؤسسه و نهاد فرهنگی، اقتصادی و رسانه ای به نام فرات وجود دارد و اشعار عاشورایی شاعران شیعه مذهب ایران و عراق، با این نهر پیوند خورده است. آب فرات، یکی از عوامل حاصل خیزی خاک عراق و جمعیت یافتن سرزمین بین النهرین است و بر اساس برخی روایات شیعه، مهریۀ حضرت فاطمه (علیها السلام) خوانده شده است.

«فرات‌» يادآور عظيمترين حماسه خونين و ماندگارترين صحنه وفا و صبر است. شيرمردان عاشورايى در كربلا، در محرم سال 61 هجرى توسط نيروهاى‌ «ابن زياد» در محاصره قرار گرفتند و آب به روى اردوگاه امام حسين علیه السلام و اطفال و خيمه‌ها بسته شد. سپاه دشمن مى‌خواست با قرار دادن حسين‌ علیه السلام در مضيقه بى آبى، او را به تسليم وادارد اما آن حضرت مرگ شرافتمندانه و تشنه كامانه را برگزيد.

حضرت عباس‌ علیه السلام كه براى آب آوردن از فرات، براى كودكان تشنه رفته بود، در كنار همين نهر علقمه دستانش قطع شد و به ‌شهادت رسيد.

«آب فرات‌» همچون‌ «خاك كربلا»، هر دو آموزگار شجاعت و الهام بخش ‌شهادتند. از اين رو برداشتن كام نوزاد با آب فرات يا تربت‌ حسينى، چشاندن طعم‌ شجاعت و انتقال فرهنگ شهادت در دل و جان شيعه است.

امام صادق‌ علیه السلام به ‌سليمان بن هارون فرمود: «ما اظن احدا يحنك بماء الفرات الا احبنا اهل البيت‌». و نيز فرمود: «من شرب من ماء الفرات و حنك به فانه يحبنا اهل البيت‌»، هر كس از آب ‌فرات بنوشد و كام را با آن بردارد، او دوستدار خاندان ما خواهد بود. در حديث، از فرات‌ به عنوان نهر مؤمن و نيز نهر بهشتى ياد شده است: «نهران مؤمنان و نهران كافران، فالمؤمنان: الفرات و نيل مصر...». در حديث دیگری آمده است: «اربعة انهار من الجنة: الفرات...».